„W filmie cały utwór organizują zdjęcia” - wywiad z Romanem Dobrzyńskim

J.R.: Słynne jest szczególnie japońskie wydanie, owiane legendą eksperymentu lingwistycznego. Czy to prawda, że tym tłumaczeniem zajmowało się ogółem 67 esperantystów?

R.D.: Tak, prawda. Inicjator przekładu Tsukasa Kobayashi powiedział mi, że nie mógł sobie pozwolić na poświęcenie co najmniej roku czasu na tłumaczenie książki. Zwrócił się przez Internet do esperantystów japońskich z prośbą o współpracę. Zgłosiło się 67 osób znających dobrze język. Każda z nich dostała po kilka stron do przetłumaczenia. Pan Kobayashi otrzymał przez Internet wszystkie tłumaczenia w ciągu zaledwie tygodnia. Cały materiał przekazał do korekty czterem esperantystom biegłym w języku, a następnie on sam dokonał ostatecznej kompilacji tekstu. To jest przypadek godny księgi Guinessa i zarazem przykład roli esperanta jako języka pomostowego literatury.

J.R.: Powróćmy do Pana pasji podróżniczej. Proszę opowiedzieć, jak przygotowuje się Pan do wyprawy, zwłaszcza do miejsc nieznanych, odkrywanych przez Pana po raz pierwszy?

R.D.: W bardzo często korzystałem i korzystam z pomocy esperantystów. Wiele razy musiałem przygotowywać się na miejscu. Opanowałem tę sztukę, ale zawsze też czytam przed podróżą. Czasami jednak nie ma dokumentacji, a w Internecie informacje są zbyt ogólne. Pracując przez 35 lat w TVP zajmowałem się przede wszystkim Ameryką Łacińską. Musiałem docierać z kamerą do miejsca wydarzeń. Kino wymaga konkretnych rzeczy. Byłem świadkiem wielu przełomowych, ale i niebezpiecznych zjawisk. W 1974 r. widziałem z bliska rewolucję w Portugalii, w latach 80. ubiegłego wieku byłem w Nikaragui i Salwadorze, gdzie toczyły się wojny domowe. W 1989 widziałem upadek dyktatury wojskowej w Chile i Brazylii, w 1990 filmowałem krwawe wydarzenia w Rumunii itp., itd.

Zawsze starałem się robić swoje, ukazywałem fakty i unikałem ich interpretacji. Uważałem i uważam nadal, że głównym zadaniem dziennikarza jest uczciwe przedstawianie rzeczywistości. Sukcesy filmowe zacząłem odnosić, kiedy technika poszła do przodu i sam zacząłem kamerować. Film ciekawy wymaga szczegółów, trzeba się rozglądać z kamerą… Jak się filmuje, to jednocześnie nie można słuchać. Notuję, dopytuję się na miejscu, ale najpierw filmuję, potem rozmawiam. Zasada jest cały czas ta sama: obraz jest zawsze pierwszy, bo co z tego, że ja zbiorę jakieś informacje, jeśli nie będę miał do tego obrazu. Filmuję dużo a wykorzystuję tylko część materiału. Robię przykładowo pół godziny filmu i zamieszczam tylko to, co sprawdziłem i o czym zdobyłem informacje. W filmie obraz jest priorytetem.

J.R.: Za chwilę przedstawi nam Pan opowieść ze swej ostatniej podróży, czyli wyprawy do Nepalu. Czy może Pan zdradzić wrocławskim seniorom, jaki zakątek świata przedstawi Pan przy okazji kolejnej wizyty?

R.D.: Będzie to Brazylia.

J.R.: Wraz z wrocławskimi seniorami czekamy zatem z niecierpliwością na to kolejne spotkanie. Dziękuję za rozmowę, a właściwie za piękną opowieść o podróżach i esperanto.

R.D.: Dziękuję.

Wywiad został przeprowadzony przed spotkaniem seniorów z Romanem Dobrzyńskim, w ramach cyklu „Jaki wspaniały jest ten świat”, wspólnego projektu Centrum Edukacji Międzykulturowej – Biuro Regionalne Wrocław oraz Wrocławskiego Centrum Seniora. Cykl polega na comiesięcznych spotkaniach z interesującymi osobowościami ze świata sztuki i kultury oraz działaczami i pasjonatami języka esperanto.